Fobia społeczna jest zaburzeniem lękowym, w którym występuje dokuczliwy lęk przed sytuacjami społecznymi lub wystąpieniami publicznymi.
Wystąpienia publiczne i inne sytuacje społeczne są stresujące dla wielu ludzi i nie od razu świadczy to o zaburzeniu. Fobia społeczna zostaje zdiagnozowana, gdy lęk powoduje problemy w codziennym funkcjonowaniu i sprawia dużo cierpienia.
Dotknięte tą fobią osoby doświadczają natężenia lęku, który zaczyna uniemożliwiać branie udziału w spotkaniach towarzyskich, chodzenie do miejsc publicznych, umawianie się na randki, publiczne przemawianie.
Obawy dotyczą tego, że będzie się obserwowanym przez innych i poddanym ocenie i wydarzy się coś, co sprawi, że ta ocena będzie negatywna, np. niezręczne zachowanie, powiedzenie czegoś głupiego, wprawienie innych w zakłopotanie i zażenowanie.
Lękowi często towarzyszą objawy somatyczne, takie jak czerwienie się, pocenie, drżenie rąk, palpitacja serca, konieczność skorzystania z ubikacji. Objawy somatyczne nasilają lęk i powodują błędne koło, ponieważ pojawia się przekonanie, że inni ludzie z pewnością dojrzą rumieniec na twarzy lub drżenie rąk.
Ze względu na duże podobieństwa fobia społeczna może być kojarzona z osobowością unikającą. Różnica polega na tym, że osoba z fobią społeczną cierpi z powodu lęku i pragnie go przezwyciężyć, by móc brać udział w sytuacjach społecznych, natomiast osoba o osobowości unikającej nie odnajduje w sobie ochoty na aktywność społeczną i izoluje się z wyboru.
Uważa się, że podstawą fobii społecznej jest bardzo silne pragnienie uzyskania pozytywnej oceny własnej osoby u innych ludzi i obawa, że nie posiada się zdolności, by to osiągnąć.
Osoby z fobią społeczną obawiają się „dania plamy” w sytuacji społecznej, ośmieszenia w oczach innych, utraty pozycji i odrzucenia.
Przeceniają prawdopodobieństwo wystąpienia takich negatywnych zdarzeń. Obawiają się sytuacji społecznych pod wpływem szeregu fałszywych przekonań na swój temat oraz tego jak powinno wyglądać życie towarzyskie. Dominuje myślenie typu „jestem do niczego i wszyscy za chwilę się o tym dowiedzą”, „w rozmowie zawsze powinienem być dowcipny i interesujący”.
Często występuje przekonanie o tym, że inni ludzie bacznie się sobie przyglądają i zwracają uwagę, jak ktoś się zachowuje i wygląda, oraz że osoby mniej zręczne i niezgrabne są natychmiast odrzucane.
Lęk powoduje koncentrację na sobie i wewnętrznych doznaniach, wyolbrzymianie drobnych i obiektywnie nieistotnych zdarzeń, „czytanie” w myślach innych.
Badacze zajmujący się fobią społeczną jako przyczyny jej powstawania wymieniają doświadczenia społecznego upokorzenia, odrzucenia lub gniewu. Doświadczenie może być bezpośrednie lub zaobserwowane u innych.
Fobia społeczna może być również wynikiem wychowania w domu, w którym panował chłód emocjonalny.
Do przyczyn zalicza się także doświadczenie stresujących wydarzeń, nad którymi nie ma się kontroli, takimi jak np. rozwód rodziców czy konflikt rodzinny.
Najskuteczniejsza w leczeniu fobii społecznej jest psychoterapia poznawczo-behawioralna. Do leczenia włącza się czasem także leki przeciwdepresyjne, jednak uważa się, że mają mniejsze działanie lecznicze w porównaniu do psychoterapii.
W psychoterapii stosuje się między innymi kontrolowaną ekspozycję na wzbudzające lęk sytuacje społeczne oraz pracę nad zmianą nawyków myślowych i modyfikacją negatywnych przekonań.
Bibliografia:
Stanley Rachman „Zaburzenia lękowe”
James N. Butcher, Jill M. Hooley, Susan Mineka „Psychologia zaburzeń”